Τεύχος 8 Ιανουάριος – Φεβρουάριος – Μάρτιος 2012

Περιοδική έκδοση του Συλλόγου Γυναικών Ορμύλιας Ανδρομάχη

Έτος 3ο Τεύχος 8 Ιανουάριος – Φεβρουάριος – Μάρτιος 2012 

Διανέμεται δωρεάν

Τεύχος 8 Ιανουάριος – Φεβρουάριος – Μάρτιος 2012 by ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΟΡΜΥΛΙΑΣ ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ

ΧΕΙΡΟΜΥΛΟΙ-ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ-ΑΝΕΜΟΜΥΛΟΙ

Από τότε που ο άνθρωπος συνειδητοποίησε την αξία των καρπών της μάνας γης, οδηγήθηκε στην ανάγκη κατασκευής των μύλων. Και είναι αλήθεια πως από τα προϊστορικά κιόλας χρόνια ο μύλος διαδραμάτισε πρωταρχικό ρόλο στη ζωή του ανθρώπου. Για το άλεσμα των δημητριακών επινοήθηκαν διάφοροι τρόποι. Από το βαθούλωμα του λίθου που ως φαίνεται χρησιμοποιήθηκε για το κοπάνισμα του σιταριού, μέχρι το αρχέγονο ιγδίο (το κοινό γουδί), το χειρόμυλο, το νερόμυλο και τον ανεμόμυλο. Στην Ορμύλια τα ίχνη νερόμυλων και ανεμόμυλων είναι εμφανή.

Απομεινάρια άλλων εποχών οι νερόμυλοι που σώζονται στο ρέμα «Καπρεινίκια», μας θυμίζουν ένα σπουδαίο προβιομηχανικό πολιτισμό της ήπιας διαχείρισης των φυσικών πόρων, έναν πολιτισμό της χρηστικότητας και της αισθητικής αναζήτησης που ήκμασε για πολλούς αιώνες στην Ελληνική ύπαιθρο.

Ο νερόμυλος ή υδρόμυλος είναι μια απλή μηχανική κατασκευή που αξιοποιεί την ενέργεια του τρεχούμενου νερού βάζοντας σε κίνηση μια μυλόπετρα στηριγμένη σε περιστρεφόμενο άξονα, μέσω της ώθησης που δίνει το νερό στις φτερωτές ενός κυλιόμενου τροχού. Η περιστρεφόμενη μυλόπετρα αλέθει τα δημητριακά που απλώνονται στην επιφάνεια μιας δεύτερης σταθερά στερεωμένης και μεγαλύτερης επιφάνειας μυλόπετρα ή με μια άλλη τεχνική αλέθει πάνω στα εσωτερικά τοιχία ειδικών γουδιών (ή χαϊβανιών). Εκτός από το γνωστό τύπο νερόμυλου, του οποίου ο τροχός είναι

τοποθετημένος κάθετα, υπήρχαν νερόμυλοι με τη φτερωτή τοποθετημένη οριζόντια σε κατακόρυφο άξονα.

Η εξασφάλιση του τρεχούμενου νερού που χρειαζόταν για την κίνηση του νερόμυλου, δεν ήταν πάντα μια αυτονόητη υπόθεση, καθώς σε πολλές περιοχές το πολύτιμο αγαθό το διεκδικούσαν για αρδευτική χρήση οι ιδιοκτήτες της γης. Οι διαφορές συνήθως διευθετούνταν με τον καθορισμό συγκεκριμένων ημερών της εβδομάδας που γινόταν το πότισμα, ημέρες κατά τις οποίες οι μύλοι δεν λειτουργούσαν. Ο διακανονισμός αυτός γινόταν με απόφαση του Κοινοτικού Συμβουλίου.

Πολλοί νερόμυλοι ήταν ταυτόχρονα και χώρος κατοικίας των μυλωνάδων. Η μέση ημερήσια απόδοση ενός νερόμυλου ήταν περί τα 200 κιλά αλεύρι, ποσότητα που συνεπαγόταν υψηλό εισόδημα για τους μυλωνάδες, οι οποίοι παρακρατούσαν για αλεστικά το 10-15% του αλευριού που άλεθαν. Συχνά όμως οι μυλωνάδες έκλεβαν τους αγράμματους γεωργούς και ο λαός έβρισκε δεκάδες παροιμίες και εκφράσεις που αναφέρονταν στους μυλωνάδες με απαξιωτικό τρόπο. Κρίσιμο στοιχείο για την εγκατάσταση ενός νερόμυλου ήταν η σωστή επιλογή της θέσης, καθώς έπρεπε να υπάρχει ικανή υψομετρική διαφορά (περί τα 7 μέτρα), ώστε το νερό να πέφτει με αρκετή δύναμη ικανή για να λειτουργεί αποτελεσματικά ο μύλος. Οι νερόμυλοι που χρησιμοποιήθηκαν στην περιοχή μας και από πληροφορίες των γεροντότερων του χωριού ήταν: «Τ’ς Βαγγελής ου μύλους» (ο οποίος σώζεται έως και σήμερα στο ρέμα Καπρεινίκια), « Του Ντραβαλιάρ’ ου μύλους», «Τ’ Κλεάνθ’ ου μύλους», «Τ’Παπαοικονόμ’ ου μύλους», «Τ’Μπούϊντα ου μύλος» και άλλοι. Λέγονταν και «Ζερβόμυλοι» γιατί ήταν στην αριστερή όχθη του ποταμού και από όλους αυτούς σήμερα υπάρχουν μόνο τα απομεινάρια. Η ύπαρξη των πολλών νερόμυλων οφείλονταν στα άφθονα νερά που πηγάζουν από τα γύρω βουνά. Οι πλούσιες πηγές της περιοχής βοήθησαν ώστε στη ρεματιά «Καπρεινίκια» να χτιστούν αρκετοί νερόμυλοι. Η ανέγερσή τους ανατρέχει σε μακρινούς χρόνους, η εγκατάλειψη, η φθορά και η μη ύπαρξη γραπτών μαρτυριών κάνουν την έρευνα για εξακριβωμένα στοιχεία εξαιρετικά δύσκολη. Το τέλος του νερόμυλου ήρθε με την εμφάνιση των μηχανικών κυλινδρόμυλων στα μέσα του 20ού αιώνα (δεκαετίες ’50-’60). Δυο τέτοιοι μηχανικοί αλευρόμυλοι ήταν στο χωριό: του Κουτσού Αθανάσιου (ή Βαβδινού) και του Χρήστου Καραγιαννίδη. Η εξέλιξη σήμανε αμετάκλητα την ώρα του τέλους για τους παραδοσιακούς μύλους. Η γραφική φιγούρα του μυλωνά έσβησε και μόνο το θρόισμα των φύλλων , το κελάρυσμα των νερών, το αηδόνι, ο κότσυφας και η μοναξιά έμειναν για να θυμίζουν αλλοτινές εποχές.